Omgevingsmanagement in landelijk gebied

In deze aflevering vertelt Manouk Sloothaak (hoogheemraadschap van Rijnland) over omgevingsmanagement bij het waterschap, welke invloed haar achtergrond bij een melkveehouderij heeft op de manier hoe ze haar rol invult en hoe je ondanks een lockdown toch goede contacten met je belanghebbenden kan onderhouden.

‍

‍

‍

Transcript aflevering

Carlijn: Welkom bij de eerste aflevering van Omgevingsmanagement, de podcast. Mijn naam is Carlijn Bergshoeff en ik heb vandaag Manouk Sloothaak op bezoek. Welkom, Manouk.

Manouk: Dank je.

Carlijn: Omgevingsmanagement bij het hoogheemraadschap van Rijnland. Vertel: waar bestaat dat allemaal uit?

Manouk: Ja, dat bestaat uit hele diverse dingen. Omgevingsmanagement zegt het eigenlijk natuurlijk al. Je hebt de contacten in de omgeving, maar daar horen nog veel meer verantwoordelijkheden bij, zoals conditionering te regelen van de vergunningen, de afspraken maken met de grondeigenaren, afspraken maken met verschillende overheden die er bijvoorbeeld ook belang bij hebben. Dus ja, dat is eigenlijk allemaal part of the job, daar heb ik allemaal mee te maken.

Carlijn: Ja, leuk, en wat ik zie is dat iedereen de waterschappen kent, maar wat doen waterschappen en wat doe jij als omgevingsmanager voor Rijnland?

Manouk: Ja, dat zijn al twee hele grote vragen. De waterschappen zorgen voor droge voeten en schoon water en mijn onderdeel daarin is als omgevingsmanager vooral het droge voeten verhaal. Ik werk bij de watergebiedsplannen en daar rekenen we eigenlijk alle polders door om zo te kijken of we een wateropgave hebben. En daar gaan we werkzaamheden voor uitvoeren om dat weer allemaal op orde te krijgen.

Carlijn: Ja, ja, dat heb ik natuurlijk ook gedaan, daar kennen wij elkaar van. Maar vroeger ging het ook over waterkwantiteit en waterkwaliteit. Is dat dan nog steeds zo?

Manouk: Ja, dat is op zich nog steeds zo. De de voorhoede is nog steeds wel waterkwantiteit en waar we kansen zien voor waterkwaliteitsmaatregelen, stellen we dat ook voor.

Carlijn: Met wat voor stakeholders heb jij dan zoal te maken?

Manouk: Ja, dat is verschillend eigenlijk. Iedereen die je in de supermarkt tegen kan komen, kom ik eigenlijk ook in mijn werk tegen, dus dat gaat van agrariërs tot aan campingeigenaren tot aan gewoon de burger, om het zo maar te zeggen. Dus gewoon iemand in een rijtjeshuis kan ook prima en stakeholder zijn waarmee wij te maken krijgen.

Carlijn: En wat voor issues spelen er dan vooral in die watergebiedsplannen? Met wat voor vragen komt bijvoorbeeld een campingeigenaar bij jou?

Manouk: Campingeigenaren... Nou ja, waar ik dan nu mee te maken heb, is verschillende campingeigenaren die te maken hebben gehad met wateroverlast, dus dan moet je denken aan dat er ongeveer 30 centimeter water op hun campings stond. Ja, dat is natuurlijk niet heel lekker, als je daar als vakantieganger denkt te gaan relaxen en je dan vervolgens je kaplaarzen aan moet doen en je caravannetje schoon moet gaan scheppen.

Carlijn: Nee, als je niet voor een watersport vakantie hebt gekozen, dan lijkt dat me niet zo heel relaxed.

Manouk: Nee, precies. Dus dan gaan wij kijken van nou, waar knelt het dan precies? En hoe kunnen we dat oplossen en proberen te voorkomen?

Carlijn: En zijn er dan bijvoorbeeld stakeholders... Heb je dan met markante figuren te maken? Is er bijvoorbeeld één stakeholder geweest die echt jouw kijk op het vak heeft veranderd?

Manouk: Nou, kijk op het vak veranderd dat niet. Maar ja, er zijn natuurlijk altijd markante personen die je tegenkomt of mensen die ook denken te weten hoe het watersysteem in elkaar steekt en eigenlijk alle oplossingen al hebben.

Carlijn: Ja, die kom je overal wel tegen kan ik je vertellen.

Manouk: Ja, dus net zoals ook heel Nederland communicatieadviseur zou zijn, nou, zo zijn er ook een heleboel waterbeheerders kan ik je vertellen. Dus, ja, ik zie het dan tenminste maar als een vorm van betrokkenheid en dat mensen echt wel mee willen denken over hoe het zo goedkoop mogelijk en met zo min mogelijk overlast allemaal opgeknapt kan worden. Ja, dat kom je wel tegen, ja.

Carlijn: Hé en wat ik leuk vind altijd aan jou, je hebt natuurlijk een achtergrond vanuit boerenbedrijf als ik dat zo mag zeggen en ik heb altijd een beetje het gevoel dat jij het als een missie ziet om dat belang van boerenbedrijf goed voor het voetlicht te krijgen bij collega omgevingsmanagers of bij het waterschap. Maar ja, waar komt die missie vandaan en hoe helpt jou achtergrond jou om je werk goed te doen?

Manouk: Goede vraag. Ja, wat ik merk is: als dochter van een melkveehouder heb ik ook aan de andere kant van de tafel gezeten. Dus het waterschap kwam ook bij ons om te baggeren, noem het maar op, en daar was ik vaak wel verbaasd over het gebrek van boerenkennis of agrarische kennis. Laten we het zo zeggen.

Carlijn: Kun je een voorbeeld geven van hoe je dat dan merkt bijvoorbeeld?

Manouk: Nou, mijn ouders hadden een bedrijf in een veeweidegebied en daar moet bijvoorbeeld tot een bepaalde diepte gebaggerd worden. Alleen wisten wij dat dat helemaal niet kon, omdat je dan op de rode veenlaag terechtkomt. En als je daar doorheen gaat, dan komt alles omhoog en is heel je bodem vernacheld, maar het moest en zou tot op die diepte gemaakt worden. Nou ja, en daar krijg je dan allemaal discussies over. Het waterschap had het toen ingemeten, dus dat moest en zou op die diepte komen.

Carlijn: En hoe is het toen uiteindelijk uitgevoerd?

Manouk: Het is uitgevoerd door een bedrijf uit de buurt. Maar uiteindelijk is er toch wel door die bodem heen gegaan op een plek. En dan krijg je toch "zie je wel" en dat soort dingen. Ja, dat is gewoon zonde, dat was niet nodig geweest. En als het in goed overleg gewoon was gegaan en mijn vader had kunnen aangeven van "goh, daar zit het en daar zit het", dan was er volgens mij niks aan de hand.

Carlijn: Want het belang van waterschap is dan voldoende diepte creëren, neem ik aan, zodat het water voldoende kan stromen. En je denkt dat als op dat moment je vader mee had kunnen denken dat dat toch wel voor die diepte of voor die doorstroom gezorgd had kunnen worden, maar dat alleen de kwetsbare plekken...

Manouk: Ja en dan nog niets eens mee had hoeven te denken.. Als het waterschap - of in dit geval was het de aannemer - had gezegd van "Oh nou, dat is fijn dat je dat weet. Kun je aangeven op welke plekken dat aan de hand is, dan kunnen we die markeren en kunnen we daar met de werkzaamheden rekening mee houden." Ja, dat gaat allemaal niet eens over geld of over iets, maar gewoon het benutten van de kennis die er is. Dat vind ik dan een gemiste kans.

Carlijn: Dat is het ook.

Manouk: Dus, dat vind ik heel erg belangrijk. En ja, mijn missie is eigenlijk... Wat ik merk - en dat is over het algemeen in de landbouwsector - is wel echt die polarisatie die gaande is en dat voel ik ook wel binnen Rijnland.

Carlijn: Ja, welke polarisatie bedoel je?

Manouk: Nou, als je het dan betrekt op het waterschap qua waterkwaliteit en er worden vaak uitspraken gedaan over "die boeren vervuilen" en "ze doen er niks aan".

Carlijn: Dus de boeren worden een beetje weggezet?

Manouk: Ja, zo voel ik dat wel en ik voel me dan meestal ook nog gewoon persoonlijk geraakt als zulk soort uitspraken gedaan worden. Dus ja, mijn missie eigenlijk daarin is het creëren van wederzijds begrip en ook een beetje verplaatsen in de ander, en dan kan je volgens mij hele mooie dingen met elkaar doen.

Carlijn: Ja, dat is altijd zo, natuurlijk. Dat geldt niet alleen voor boeren, maar dat geldt eigenlijk voor alle belanghebbende in een project, of je nou bij een boer aan tafel zit of bij een ondernemer die geraakt wordt door een project.

Manouk: Ja, precies. Dus ja, dat is wel echt mijn missie, denk ik, in mijn werk. Een beetje wederzijds begrip. En dan, ja, voornamelijk met agrariërs helpt mijn achtergrond daar wel heel erg in als ik het gesprek aan moet gaan in een agrarisch gebied waar er dingen gedaan moeten gaan worden. Ja, je kan gewoon vrij makkelijk schakelen, want je weet heel snel wat de impact is voor iemand. Dus daar kan je van tevoren rekening mee houden en je kunt kijken hoe je dan die impact zoveel mogen kan verkleinen.

Carlijn: Ik denk dat je daardoor ook wel een veel meer gelijkwaardige gesprekspartner bent voor partijen, omdat je gewoon hun wereld kent, dat het inderdaad makkelijk schakelen was. Maar wat was nou het moment dat je dacht: oké, ik ga zelf naar het waterschap, ik word omgevingsmanager en ik ga gewoon de wereld verbeteren op die manier.

Manouk: Ja, nou, dat was eigenlijk helemaal niet mijn plan. Ik had tijdens mijn studie één blok watermanagement en het eerste wat ik zei is: Ik ga nooit van m'n leven bij het waterschap werken.

Carlijn: Waarom niet?

Manouk: Dat vond ik zo verschrikkelijk. Ja, we moesten rekenen aan water. Nou, rekenen is niet mijn favoriete ding. Ik vind het leuk om met mensen bezig te zijn en dingen voor elkaar te krijgen met elkaar. Maar dat was eigenlijk een tak van sport waarvan ik niet wist dat die ook bij het waterschap zat. En toen zag ik een vacature en toen kwam eigenlijk alles aan bod wat mij juist wel heel leuk leek. En nadat ik toestemming had gevraagd aan mijn vader en die schoorvoetend akkoord is gegaan, heb ik gesolliciteerd.

Carlijn: Ja, en toen stapte je over naar de "wild side".

Manouk: Ja.

Carlijn: En wat vind hij er nu van?

Manouk: Nou wat ik merk als ik vertel over mijn werk: hij is dan eigenlijk super trots en blij dat er, zoals hij het zegt, een beetje boerenverstand aan tafel zit. En wat ze vooral merken is dat ik het super naar m'n zin heb in m'n werk. En nou ja, als iemand het naar z'n zin heeft in zijn werk, dan doet die zijn werk over het algemeen ook redelijk goed. Daar ga ik even van uit tenminste, het helpt. Dus ja, nu is hij wel trots.

Carlijn: Leuk. Maar dat duurde dus wel eventjes?

Manouk: Ja.. het is niet het leukste gespreksonderwerp tijdens verjaardagen van "wat doet je dochter tegenwoordig"?

Carlijn: Oh, nee, want dan ben je ook nog eens van "werk je bij het waterschap"? Ja, zijn grondgebied valt daaronder, ja.

Manouk: Dus alle collega-boeren die dan wel eens tegenkomt die zijn van "jouw dochter, toch?" Zo krijg je dat wel eens om de oren. Ja, maar dat was eigenlijk alleen maar leuk.

Carlijn: Ja. Eind 2016 startte ik natuurlijk zelf ook bij het hoogheemraadschap van Rijnland als omgevingsmanager - eigenlijk in hetzelfde team als waar jij nu zit - en wat je toen zag: Ze waren toen net een jaar bezig om het hele IPM model in te voeren en ook omgevingsmanagement was een nieuwe tak van sport. Ik denk dat jij ongeveer één of anderhalf jaar daarna bent gekomen, maar sindsdien: Welke ontwikkelingen zie jij op het gebied van omgevingsmanagement binnen Rijnland of in het waterschap in het algemeen?

Manouk: Ik denk dat het sinds die tijd echt wel verder doorontwikkeld is, zeker ook de hele IPM structuur. Dat helpt heel erg. Waar we nu vooral aan werken... Het is hard werken om de omgeving een goede stem te geven binnen de projecten, omdat we van oudsher toch wel een technisch instituut zijn. Dus alle oplossingen zijn ook wel vrij technisch en dat staat eigenlijk op één, merk ik wel, en wat dan voor de omgeving de impact is, dat lijkt dan minder belangrijk. Maar ik denk dat we daar hard voor aan het werk zijn om dat op een gelijkwaardig niveau te krijgen.

Carlijn: En wat zijn dan manieren? Hoe maak je je daar hard voor en hoe vertaal je dan die techniek naar de omgeving?

Manouk: Nou, er wordt bijvoorbeeld ook nu gewerkt met... Normaal gesproken kregen we bijvoorbeeld een opdracht voor de bouw een gemaal en nu wordt meer het probleem geschetst. Dus van: we hebben ergens wateroverlast, kijk hoe je dit kan oplossen. En het gemaal hoeft niet per se een oplossing te zijn. Misschien kunnen we ook met watergangverbreding of verdieping of andere manieren een oplossing vinden. Daar speelt natuurlijk de impact op de omgeving wel een grote rol in.

Carlijn: Ja, wat mij zelf wel erg opviel toen ik binnenkwam bij Rijnland, is: ik was gewend dat je eerst een aantal oplossingsrichtingen ging bedenken en dan pas de omgevingen ging consulteren. Nu hangt dat ook af van het project waar je vandaan komt, want je hebt ook verkenningen waarbij je al in een veel eerder stadium gaat. Maar op het gebied van de watergebiedsplannen bij Rijnland, was het zo van "Goh, we gaan eerst een probleem in kaart brengen en dat probleem gaan we dan presenteren aan de omgeving". Dan gaan we met elkaar in gesprek over van: herkennen jullie dit probleem? Missen we problemen? En op die manier eigenlijk al aan een gezamenlijk uitgangspunt werken voordat je over oplossingen ging nadenken. Dus ja, ik herken dat beeld wel. Dat viel me toen in positieve zin wel heel erg op dat dat binnen Rijnland zo uitgevoerd werd.

Manouk: Ja, en ik denk ook wel, als ik het vergelijk met andere overheden - we hebben natuurlijk ook vaak te maken met gemeentes - dat we als Rijnland zijnde best wel ver al in zijn met omgevingsmanagement en de omgeving mee krijgen, het draagvlak creëren...

Carlijn: En wat levert dat dan op als je kijkt naar die andere overheden?

Manouk: Ja, aan de voorkant moet je investeren in die relatie en daar tijd aan besteden, maar in de uitvoering werkt dat wel echt z'n vruchten af, want je kent elkaar al, er is al een basis van vertrouwen en een relatie waardoor je wederzijds begrip eigenlijk al hebt. Dus als er iets toch net even anders loopt, dat is toch wel de dynamiek in verschillende projecten natuurlijk....

Carlijn: Het loopt altijd anders dan verwacht.

Manouk: Ja, je hebt het nooit in de hand, waardoor je wel sneller kan schakelen en dat het ook acceptabeler is voor mensen wanneer iets verandert. Dus ook qua weerstand of qua wanneer mensen echt mondiger worden dan anders, of dan vroeger. Ja, ik denk wel dat dat enorm helpt door die investering van de voorkant te doen. Dan merk ik wel het verschil.

Carlijn: Maar zie jij nog verschil ook nu met de coronatijd? Want mensen zijn dus mondiger, maar nu is het wel lastiger om elkaar op te zoeken. Hoe ervaar jij dat of wat merk jij? Heeft dat veranderingen voor jou?

Manouk: Ja, deels wel veranderingen. Zelf ben ik ook heel erg van: Ik wil gewoon mensen in de ogen kijken, ik wil ze voelen en dan kan je afspraken maken. Maar ja, soms, zoals in deze tijd, is dat wat lastiger en daar werken we binnen Rijnland ook wel echt aan van: Nou, die keukentafelgesprekken eigenlijk die je dan altijd voert, kunnen we dat misschien digitaal doen? En normaal gesproken leg je een kaart op tafel en dan kan je lekker met elkaar zeggen van: maar daar zitten de problemen en daar. Nou, misschien kan dat ook digitaal, dan zo laagdrempelig mogelijk, dus eigenlijk dat je aansluit bij de tools die mensen zelf al hebben. Daarin pas ik me ook gewoon aan. Het gaat van Whatsapp bellen tot aan Zoom, tot aan Google Meet, tot aan Teams, tot aan, nou, noem alle tools die je hebt maar op. Ik heb het allemaal. Ja en zo probeer je je een beetje aan te passen om het uiteindelijk toch voor elkaar te hebben. Ja, als het even kan, dan ga ik toch wel het liefste langs. En als dat buiten kan, of nou ja, ik ben vaak in het landelijk gebied, daar heb je toch wel vaak met agrarisch te maken en daar kan je toch wel gauw op afstand - in een schuur of iets - afspreken en dat werkt uiteindelijk toch wel fijnst vind ik.

Carlijn: Ja, aan het einde van de dag wel, ja.. Hé, we komen aan het einde van deze podcast eigenlijk. Ik wil je vragen: heb jij nog een tip voor collega managers of een goeie uitsmijter?

Manouk: Een goede uitsmijter? Ja, mijn tip blijft toch wel: verplaats je ook in een ander en gebruik deze tijd ook om juist je te verdiepen in die ander. Bijvoorbeeld als ik het heb dan over de agrarische sector: Er zijn nu ook heel veel webinars daarover. En als je dan met een agrariër te maken hebt, dan kan je heel makkelijk laagdrempelig snel aansluiten bij zoiets, waardoor je iets meer de feeling kan krijgen hoe zo'n stakeholder ergens tegenover staat. En ja, dat helpt je weer in je werk en om jouw eigen project weer voor elkaar te krijgen, denk ik.

Carlijn: Ja, mooie boodschap! En stel mensen die willen dat nu doen. Heb je nog een tip voor een goede webinar of een website die ze kunnen bezoeken?

Manouk: Nou, LTO die doet sowieso verschillende podcasts ook, lekker kort, daar houd ik ook altijd van. Ja, niet te lang, maar waar gewoon heel duidelijk dingen aan het licht komen, waar bijvoorbeeld een kweker mee te maken krijgt in zijn bedrijfsvoering en ook gerelateerd aan water. Dus kijk vooral daar zou ik zeggen.

Carlijn: Ja, leuk, goeie tip. Hé, nou ja, ik wil je erg bedanken voor je komst bij mijn eerste podcast.

Manouk: Ja, heel graag gedaan.

Carlijn: Goed om te horen! Dank je.

‍