Van risico's naar kansen

Binnen de verbreding van de A9 Badhoevedorp-Holendrecht ligt de focus niet alleen op de realisatie van het eindproduct, maar wordt ook veel geïnvesteerd in de weg ernaar toe. De aanwezige mankracht en kennis wordt niet alleen voor de realisatie van het project benut, maar ook om de omgeving te versterken tijdens de bouw. En uiteindelijk worden daar ook de vruchten van geplukt tijdens de realisatiewerkzaamheden. Hoe gaat dit in z'n werk en wat levert het op? Omgevingsmanager Marie Janke Damoiseaux vertelt er meer over!

‍

‍

‍

‍

‍

Transcript aflevering:

Carlijn: Welkom bij een nieuwe aflevering van Omgevingsmanagement, de podcast. Mijn naam is Carlijn Bergshoeff en mijn gast van vandaag is Marie Janke Damoiseaux. Welkom, Marie Janke!

Marie Janke: Dankjewel. Wat leuk om hier bij je aan tafel te zitten.

Carlijn: Ja, nou ja, dat is een heel speciaal verhaal...

Marie Janke: Een beetje wel, hé?
‍
Carlijn: Maar die bewaren we nog eventjes.. Vertel eerst wat meer over jezelf.

Marie Janke: Ik ben Marie Janke Damoiseaux, ik ben 41 jaar en ik werk bij Balance en voor Balance ben ik werkzaam voor Rijkswaterstaat bij het project van de verbreding van de A9 tussen Badhoevedorp en Holendrecht.

Carlijn: Schitterend project!

Marie Janke: Ja, dit is wel een beetje een huzarenstukje.

Carlijn: Wat maakt dit tot een huzarenstukje?

Marie Janke: Nou, dit is een heel groot project en dit behoort tot het grootste programma van Nederland, dus eigenlijk alles wat je kan bedenken zit hierin en daar hebben we ook mee te maken op een dagelijkse basis.

Carlijn: Nou ja, en wat dus deze aflevering een beetje spannend maakt - voor mij - is dat: Normaal interview ik mensen en dan ga ik er vrij blanco in. Maar in dit geval ben jij mijn opdrachtgever, want ik werk sinds kort - sinds een maand of twee - als omgevingsmanager voor Veenix, maar in deze podcast doen we het gewoon zo dat we er zoveel mogelijk blanco ingaan en dat we er geen werkoverleg van maken.

Marie Janke: Ja, het is jammer dat nu niemand ons kan corrigeren van: Hé, dit gaat te veel ingewijd. Maar nou ja, het moet goed komen.

Carlijn: Dit kunnen wij. Ik heb dit vertrouwen.

Marie Janke: Precies, ik ook.

Carlijn: Je vertelde, alles komt voorbij in het project. Wat zijn nou dingen waar jij echt blij van wordt?

Marie Janke: Nou, waar ik echt heel blij van word, is dat we ook een beetje op een andere manier kijken naar het project en waar je vanuit een klassieke gedachte kan denken van: Je hebt een project en dan heb je een eindproduct, dus of een weg of een brug, of whatever en de weg daarnaartoe dat is, nou ja, noodzakelijk kwaad. Er komt misschien minder bij kijken, maar dat is een beetje de zure appel waar je doorheen moet bijten en dan heb je iets heel moois. Nu is dit zo'n groot project, een uitvoering die al een paar jaar bezig is en die nog een paar jaar bezig gaat zijn, dat het heel moeilijk is voor mensen om over die periode heen te kijken. En dit is dan een verbreding van een weg. En wat nou als je daarnaast woont en helemaal nooit van die weg gebruik maakt.

Carlijn: Dan heb je alleen maar lasten en geen lusten.

Marie Janke: Ja, precies. Dus wij hebben vanuit het programma gekeken en ook vanuit het SAA programma (Schiphol-Amsterdam-Almere). Dit is het vijfde project, dus we hebben al vier projecten gedaan en eigenlijk een beetje de "lessons learned" daarvan meegenomen van: Hoe kan je nou mensen een doorkijkje geven? En hoe kan je nou ook daadwerkelijk iets voor ze doen? En dan niet alleen in die eindsituatie, maar juist in de realisatiefase. Dan moet je eraan denken dat je daar met een enorme groep mensen bent, een enorme groep techneuten, dus dat er heel veel kennis in het project zit. En er gebeurt heel veel. Dus er is heel veel reuring en dat kan je ook mensen als een zetje geven van: Hé, jij wilde toch heel graag dit? Wij zijn hier toch, dus waarom bied je dat niet bij ons aan? En dat hebben wij buurbouw genoemd. Het is een design thinking project.

Carlijn: Wat is design thinking?

Marie Janke: Design thinking is dat je vanuit, ja, meer op een creatievere manier kijkt naar een project en dat je in de loop van het project al veel meer creatieve invalshoeken meeneemt en daar een plus-plus-plus van maakt.

Carlijn: Oké, want de connotatie die ik er een beetje mee heb, is dat je traditioneel in projecten voornamelijk naar je risico's kijkt en we werken risico gestuurd. Maar als ik jouw verhaal zo hoor, dan sta je ook heel erg bewust stil bij de kansen die je kan creëren en benutten.

Marie Janke: Ja en dat is ook wel een beetje een lastig spel, hè, want ook dit project is risico gestuurd, maar als je je meer focust op kansen, dan kunnen er ook heel veel dingen meer. En nou ja, daar heb je natuurlijk ook wel weer een budget voor nodig en die kijk je dan wel weer bij je risico ́s af. Ik bedoel, een risico, die heeft altijd een potje daarvoor. Dus als jij nou op een hele leuke, ludieke manier iets kan verzinnen om dat risico ook weg te nemen, kan je wel weer de mensen, de omgeving, veel meer in hun kracht zetten. En om bijvoorbeeld een voorbeeld te noemen: Wij zitten met het project ook vlak bij het Cobra Museum. Zij hadden een hele mooie fotografie tentoonstelling en toen brak corona uit. Dus zij zaten daar met een hele mooie tentoonstelling en toen moesten de musea dicht. Nou, wij hadden toen net een uitzichtpunt geopend en dat is een steigerbuizen uitzichtpunt naast de snelweg. Dus toen dachten we, wat nou als we die doeken laten printen met de foto's uit die voorstelling.

Carlijn: Wat mooi!

Marie Janke: Dus zo is die hele toren bekleed met kunst. En dat was dan ook net op het moment dat de minister het startsein gaf voor het project, dus er was ook heel veel pers. Dus zo kan je dan toch ook weer die kunst laten zien.

Carlijn: Wat leverde dat uiteindelijk het museum op? Heb je daar nog wat terugkoppeling van gekregen?

Marie Janke: Nou ja, zij hebben natuurlijk gewoon hun tentoonstelling op een alternatieve manier toch bij de mensen kunnen brengen en wij liften daar ook weer in mee, omdat je eigenlijk wat je aan het doen bent een dubbele betekenis geeft. Je krijgt er draagvlak voor door mensen die daar omheen wonen en zeggen: Joh, wat een leuk idee! Ik ben nu langs je uitkijktoren gelopen en heb naar je project gekeken, dus dat is een win-win voor iedereen.

Carlijn: Dus mensen die geïnteresseerd zijn in het hele museum gebeuren - in de kunst, zeg maar - die krijgen meer mee van het werk wat we maken en mensen die geïnteresseerd zijn in het werk dat te maken die krijgen "en passant" ook weer wat meer mee van het museum. Dus je spreekt eigenlijk elkaars doelgroepen aan.

Marie Janke: Precies, dat is een hele leuke manier. Je bent niet alleen maar daar als hindermacht, maar je kan daar ook een andere twist aan geven, dus dat je jouw project op een andere manier framed, niet als infrastructureel project, maar misschien wel als blanco decor of als een educatieve mogelijkheid. Dus nou ja, het Keizer Karel College zit ook naast ons project. Dat is een middelbare school en die heeft ook een technasium. Dat zijn gewoon de nieuwe techneuten die over een paar jaar op onze projecten zitten.

Carlijn: Ja, als je die nu goed meeneemt en lekker maakt voor al het mooiste wat er eigenlijk gebeurt...

Marie Janke: Precies. En waarom zou je die dan nu niet al erbij betrekken? Dus elk jaar geven we daar ook opdrachten op school die de leerlingen uitwerken. Zo worden ze op deze manier ook bij dit project betrokken, waarbij je dan ook weer van ouders hoort van: Hé, eerst vond ik het heel vervelend, want mijn kind die moest omfietsen en is dat wel veilig met al het werkverkeer? Nu we ze ook zo betrekken bij het project, zien ze het als meerwaarde. Dus je probeert eigenlijk de hinder die je veroorzaakt en de negatieve connectie die mensen met een project hebben eigenlijk te reframen in juist iets heel positiefs van: Hé, ik vind het tof dat mijn kind op die school zit, want daar krijgen ze bijvoorbeeld dit soort opdrachten mee.

Carlijn: En veel meer wederzijds begrip dus ook door dat mensen veel beter weten wat er speelt bij het project bij de achterdeur.

Marie Janke: Ja! Normaal als je je bewonersavonden hebt dan spreek je de direct omwonenden wel, maar dan is het dus allemaal vervelend. En als je ze met andere dingen ook kan helpen, als je een andere energie kan brengen, als je echt iets kan toevoegen, dan verzacht dat echt en dan krijg je ambassadeurs op je projecten. Een ander voorbeeld waar we ook met buurbouw hebben gewerkt, is het verleggen van een aantal polderwegen die parallel liepen aan de snelweg. En omdat de snelweg iets verbreed werd, moest ook het onderliggende wegennet wat verplaatst worden. Nou ja, dat is dan hinder, want mensen kunnen er even niet langs en er zijn graafmachines en geluid.

Carlijn: Het is gewoon gedoe en mensen houden niet van verandering. In de basis wil niemand verandering.

Marie Janke: Precies. Dat is allemaal niet leuk. Nou, op het moment dat die weg verlegd was, toen hebben we hem niet gewoon opengesteld en "ga je gang", maar hebben we alle kinderen uit de buurt gevraagd van: Kom met je fiets of met je rolschaatsen of iets en kom hem inwijden. Dat was ook tijdens de corona periode, dus er was ook al niks verder te doen en we hadden een suikerspinmachine staan en...

Carlijn: Mijn jongens zouden nu gelijk komen. Dat is het enige wat ze willen.

Marie Janke: Precies, suikerspinnen, ranja. De bijenvereniging was er die proeverijen gaf en er waren lessen over insecten, want wij hebben daar ook de bermen weer ingezaaid met insectvriendelijk zaad. Dus het is vrij simpel en een beetje aankleding, een beetje lol en iets.

Carlijn: Het kostte dus met name tijd en niet zozeer geld?

Marie Janke: Precies. En er kwamen 400 kinderen het asfalt inwijden, dus er is niets leuker dan dat, toch?

Carlijn: Uiteindelijk zijn dat, denk ik, de leukste dingen van het werk, waar je gewoon het meeste energie van krijgt. Ja, ik word echt heel blij van dit soort verhalen.

Marie Janke: Ja, en dat is ook nu, als ik daar door het dorp loop, dan kom ik echt nog kindjes tegen of ouders zeggen: Hé, je bent van die wieltjes dag? In plaats van: Hé, jij bent diegene die zoveel hinder veroorzaakt.

Carlijn: Ja, die altijd maar met slecht nieuws komt.

Marie Janke: Ja, dus hoe fijn is dat? Hoe je dan met een ander frame kan kijken naar je project en ook zo'n hele omgeving mee kan nemen en daar juist iets leuks uit kan maken, een positieve draai.

Carlijn: En stel nou dat je omgevingsmanager bent op een project en je wil eigenlijk ook dit creëren. Waar start je of wat zou je mensen willen meegeven?

Marie Janke: Hoe wij gestart zijn, is - want dit is dan een samenwerking met de aannemer en met de gemeenten waarin wij werken - van: Waar is er nou behoefte aan? Wat zijn nou die frames? Hoe kunnen we nou anders naar het project kijken? Dus bij de ene gemeente hebben we bijvoorbeeld vooral gericht op sport en spel, bij de ander hebben we ook bijvoorbeeld vanuit de geschiedenis gekeken.

Carlijn: Waren dat mensen vanuit de gemeenten?

Marie Janke: Ja, en ook met bewoners hebben we gepraat van: Hè, wat zijn nou dingen waar jullie blij van worden en kom vooral ook met ideeën. Dus de eerste stap die je denk ik moet maken, is je echt bewustzijn van: Waar ben ik? Het is niet jouw technische opgave die je op een willekeurige omgeving plakt, want het vervangen van een brug in Amsterdam-Zuidoost is een hele andere vervanging van een brug dan in Capelle aan den IJssel. Het zou precies dezelfde brug kunnen zijn met...

Carlijn: Technisch kan het precies hetzelfde werkje zijn. Alleen wat eromheen zit, dat maakt het verschil.

Marie Janke: Dus je echt verdiepen en met een oprechte interesse kijken naar: Waar ben ik nou eigenlijk beland? En dan het ook gewoon vragen van: Hè, waar loop je nou tegenaan? En wat zou je nou graag willen? Het laten weten dat je openstaat voor dit soort ideeën.

Carlijn: En ik denk dat veel mensen toch denken: Nou geweldig, maar twee bezwaren, eentje is dan geld, want dingen kosten geld, waar je toch niet gelijk de baten ervan terugziet en B, we hebben het altijd allemaal heel erg druk en dit zijn wel extra dingen waar je tijd vrij voor moet maken, tijd die mensen vaak ook gewoon niet hebben. Hoe zie jij dat of hoe ga jij daarmee om?

Marie Janke: Nou, geld had ik net al iets over genoemd.

Carlijn: Risico reservering. Laat je die vrij vervallen op het moment dat risico's niet opgetreden zijn?

Marie Janke: Ja, en kijk, daar staan soms ook echt enorme bedragen en zolang je mensen maar meeneemt... Als mensen weten wat je aan het doen bent en zien dat je oprecht geïnteresseerd bent en oprecht iets kan toevoegen, dan zijn er geen bezwaren. Of dan zijn die procedures gewoon een heel stuk makkelijker en qua tijd: Ja, het kost tijd. Ik sta vanavond bijvoorbeeld waterflesjes van het programma van het project uit te delen bij de wandelvierdaagse en ja, dat zijn niet de uren waar ik nou per se betaald voor wordt. Ik sta over twee weken een melkpak in te hijsen op de Amstellanddag.

Carlijn: Ja, vertel dat verhaal maar eventjes, want dat is wel een hele bijzondere.

Marie Janke: De Amstellanddag is een dag die wordt georganiseerd, vooral vanuit de groene blik, in het gebied waar wij werken. Zij proberen de polder, de Rondehoep en het Amstelland te promoten. Daar hebben ze een dag voor georganiseerd. Daar zijn heel veel bedrijven die open zijn, groene bedrijven vooral, en er zijn heel veel evenementen en er zijn dingen te doen. Daar doen we eigenlijk elk jaar ook wel iets mee. In eerste instantie was dat zo van: Hè, maar je bent met een snelweg bezig? Waar hoor je dan thuis in een groene omgeving?

Carlijn: Wat kom je hier eigenlijk doen?

Marie Janke: Maar gelukkig heeft Stichting Beschermers Amstelland, die dat organiseert, ons vanaf het begin betrokken. Juist ook van: Hé, er gebeurt hier heel veel. Wat kunnen wij eigenlijk van jullie verwachten? En wij hebben een bepaalde visie voor dit gebied en kunnen jullie daarbij helpen? Dus dat past perfect in de buurbouw gedachte. En daar begonnen we ook met lessen op de basisschool geven, daarvoor zijn insectvriendelijke bermen, daar hebben we bomen die verwijderd zijn voor dit project. Daar hebben we ook nestkastjes van laten maken, omdat er in dat gebied heel veel last was van de eikenprocessierups. Dus we hebben heel veel mezenkastjes laten maken, om meer meesjes aan te trekken die weer die rupsen opeten. Nou ja, dat met de basisschoolkinderen gedaan, dus met kinderen op het project laten zien waar je mee bezig bent. Dus dat hebben we de eerste keren gedaan en vorig jaar toen kwam een coöperatie naar ons toe en zij houden zich bezig met de weidevogels in het gebied en de boeren, de melkveehouders, die zijn daarbij betrokken. Van elk pak melk dat zij verkopen gaat er een paar procent naar het weidevogelbeheer, dus zij opereren op een weidevogel vriendelijke manier daar. We hebben zelf in dat gebied ook een stuk aangekocht dat...

Carlijn: Voor weidevogelcompensatie?

Marie Janke: Ja, dat is natuurcompensatie en dat wordt dan ingericht als weidevogelgebied. Dat grenst ook al aan een weidevogelgebied, dus daar komt een aantal hectare bij, dus heb je opeens hetzelfde doel. Dus ondanks dat je met de snelweg bezig bent, heb je ook een groen doel daar en komt dat dus overeen met hun visie.

Carlijn: Wat mensen dus niet verwachten, maar wat wel heel leuk is om te weten, denk ik.

Marie Janke: Precies. Nou en die stichting, die heeft ons dan ook weer gevraagd van: Nou ja, wij willen eigenlijk gewoon reclame maken voor onze melk pakken. Dus ja, ik ga nu wel even reclame maken. Ze heten Boeren van Amstel.

Carlijn: Schaamteloos reclame maken voor de Boeren van Amstel, ja!

Marie Janke: En je kan het gewoon bij Albert Heijn kopen. Ze hebben een heel leuk pak met ook daadwerkelijk de boeren die het maken. Maar zij hebben dus gevraagd van: Hé, kunnen jullie daar niet in meedenken. Ze wilden eigenlijk spandoeken hangen langs de A9. Nu is een wegbeheerder daar al niet zo heel fijn van. Maar ja, gewoon platte reclame vind ik dan ook van: Ja, waarom doe je het dan voor de ene wel en de ander niet? Dus ik dacht, we moeten iets veel ludiekers bedenken en dat dan weer koppelen aan wat je daar aan het doen bent. En daar gaan we in juni beginnen met het slopen van een viaduct. Dus daar staan kranen en daar staat groot materieel. Dus we dachten: Nou, we gaan gewoon daar iets mee doen. Dus zij hebben een heel groot melkpak van vijf meter. Dat wordt nu gemaakt en die gaan we dan daar ininhijsen. Dus dan hebben wij ons belang van: Hè, wij kunnen weer over ons project praten, we laten zien waar we mee bezig zijn. Mensen komen er naartoe en je kan op een andere manier jouw project uitleggen. Zij hebben, nou ja, ludieke aandacht en je bent samen bezig om weidevogels in het zonnetje te zetten.

Carlijn: Ja, en ook doordat je samenwerkt, leer je elkaar ook beter kennen en "bekend maakt bemind", dus ook daar zie ik wel toegevoegde waarde, maar geen Guiness Book of World Record?

Marie Janke: Ja, we hadden zoiets van: Dit moet gewoon inderdaad een Guinness Book of World Records worden. Alleen toen heb ik daar navraag voor gedaan en dan moet je dus 10.000 euro betalen om überhaupt je aanvraag in te dienen. Toen dacht ik "Ja, uh, hallo?"

Carlijn: Zo nodig hoeft dat dan ook weer niet.

Marie Janke: Precies. Ik heb gewoon gekeken naar: Wat is het grootste melkpak? Nou, dat bestaat niet, dus.

Carlijn: Dus hoe dan ook is dat een wereldrecord.

Marie Janke: En ja, het grootste record was een pasta pak, en die was 1.80m.

Carlijn: Nou, daar lachen wij om.

Marie Janke: Precies, daar doen we het niet voor.

Carlijn: Hé, maar je was net bezig met een redenering en toen viel ik je in de rede met een andere vraag, maar je zei van: Goh, dit soort dingen, zoals die avondvierdaagse - en je staat dan binnenkort op zondag je in het melkpak te hijsen - dat doe je ook gewoon in je vrije tijd. Maar wat levert het jou op?

Marie Janke: Het levert mij op dat je echt met je omgeving in gesprek bent en echt weet wat er speelt en daarmee dus echt een toegevoegde waarde kan zijn. En op het moment dat je daar alleen maar je projectje draait en je je briefje rondstuurt...

Carlijn: En toeterend weer naar huis gaat...

Marie Janke: Ja, ik word daar niet gelukkig van. Het is zo ingrijpend wat daar gebeurt. Stel, je woont daar en er worden daar een paar jaar bijvoorbeeld damwanden voor je huis ingetrild. Ja, dan kan je niet meer wegkomen met alleen "Ik heb een briefje gestuurd".

Carlijn: Dus je creëert eigenlijk je eigen plekje nu in de samenleving waar je project zich afspeelt.

Marie Janke: Ja, ja, dus echt proberen meerwaarde te creëren en iets toe te voegen.

Carlijn: Ja leuk, ik vind het een heel mooi verhaal. Langzaamaan moeten we naar een afronding toe. Ik ben benieuwd, heb jij nog een tip voor omgevingsmanagers ter inspiratie?

Marie Janke: Nou ja, ik probeer echt altijd zo oprecht en open mogelijk een gesprek in te gaan, dus niet vanuit: Wat is nou mijn scope? Maar eigenlijk alles erbij betrekken wat je erbij kan betrekken, omdat je nou eenmaal in een positie zit waarin je dingen voor elkaar kan krijgen, omdat je de connecties hebt. En hoe tof is het om even iemand te linken en daar iets heel tofs uit te kunnen creëren. Dus ga echt met een open vizier met mensen in gesprek en je kan de mooiste dingen creëren.

Carlijn: Nou, ik vind dat echt een geweldige gedachte. Ik wil je heel graag bedanken voor je komst, Marie Janke, en voor je verhaal.

Marie Janke: Nou, heel graag gedaan.

‍