Tunnelbuizen dicht, communicatiekanalen open

Afgelopen zomer heeft Rijkswaterstaat groot onderhoud aan de Roer- en Swalmentunnel uit laten voeren. Een traject waar normaal 50.000 voertuigen per dag over rijden. Het onderhoud is uitgevoerd zonder dat de omgeving een noemenswaardige hinder ervaarde en het project heeft veel positieve pers ontvangen. Wat is hun geheim? In deze aflevering vertelt Eric Eussen hoe hij dit als omgevingsmanager in het project heeft opgepakt.

‍

‍

00:00:00
‍Carlijn: Welkom bij een nieuwe aflevering van Omgevingsmanagement, de podcast. Mijn naam is Carlijn Bergshoeff en mijn gast van vandaag is Eric Eussen. Welkom, Eric.

00:00:09
Eric: Dank je wel.

00:00:10
Carlijn: Wil je wat meer vertellen over jezelf?

00:00:12
Eric: Nou inderdaad, ik ben Eric Eussen. Ik werk al 22 jaar bij Rijkswaterstaat. De laatste vijf, zes jaar nu als omgevingsmanager. Ikzelf woon in Roermond en projecten die ik voornamelijk doe, zijn de tunnels. Er zijn drie dedicated tunnel teams bij Rijkswaterstaat. Eentje in Zuid-Nederland. Wij onderhouden tunnels in Zeeland, Limburg en Overijssel.

00:00:38
Carlijn: Ja, en daar hebben wij elkaar ook eigenlijk leren kennen, bij de Vlaketunnel en de ... aquaduct. Daar was jij opdrachtgever en ik opdrachtnemer. En vandaag gaan we het hebben over één van jouw andere projecten, want ik vond dat echt wel een heel mooi verhaal. Jullie hebben afgelopen zomer de Roer- en de Swalmentunnel een paar weken afgesloten, midden in de zomervakantie. Normaal gaan daar 50.000 voertuigen per dag doorheen en jullie hebben daar best wel grootschalig onderhoud gepleegd, eigenlijk met - zoals ik het begrijp - minimale hinder en vooral heel veel positieve pers.

00:01:11
Eric: Klopt, ja.

00:01:12
Carlijn: Dus nu is mijn vraag: Wat is jouw geheim?

00:01:15
Eric: Wat is mijn geheim? Nou ja, dat is een proces natuurlijk. Dat start niet een week of twee weken voor aanvang van de werkzaamheden. Daar zijn we al vijf jaar mee bezig aan de voorkant, en dat begint heel simpel met een issueanalyse en stakeholderanalyse, om een beeld te brengen van: Wat zijn nu precies de hotspots in de omgeving. Dan begin je met een stukje draagvlak te creëren waarbij de belangrijke belanghebbenden begrip te creëren, maar ook heel veel investeren. De gemeente Roermond was voor ons een hele belangrijke stakeholder. De eerste jaren zijn we eigenlijk maandelijks daar geweest om over het project te praten, om over de uitdagingen te praten, om het over de vergunningen te hebben. Zij hadden een rol, een taak van verantwoordelijkheid en wij ook een behoefte.

00:02:06
Carlijn: Wat was de verantwoordelijkheid van de gemeente?

00:02:09
Eric: De gemeente is bevoegd gezag. Die zijn bevoegd gezag voor de veiligheid in de tunnel. Dat is geborgd in een openstellingsvergunning en die krijgt Rijkswaterstaat alleen als er aan de veiligheidsvoorschriften wordt voldaan. Dus we hadden de gemeente nodig. En nou, goed, ik zeg het altijd: Een tunnel is een politiek gevoelig object, zeker de Roertunnel. Ook vanuit de aanleg is er best wel reuring geweest voordat die open mocht. En ik schets het altijd zo - en ik begin al bijna te lachen - Als je in de Roertunnel scheet laat, dan wordt die Den Haag geroken. En dat geldt trouwens ook voor de Vlaketunnel. Dat zijn hele gevoelige objecten. Als daar iets niet goed gaat of wanneer de tunnel gesloten is, dan krijgen we heel snelle vragen bij de minister en dat wil je eigenlijk voorkomen, want als je dat soort vragen hebt, kost dat relatief veel tijd om die goed te beantwoorden.

00:03:02
Carlijn: Ja, dus die tunnels, die liggen gewoon politiek heel erg gevoelig, ook in de landelijke politiek.

00:03:06
Eric: Ja, zeker.

00:03:07
Carlijn: Ik vind dat ergens ook wel mooi, want je hoort altijd van: Goh, hoe verder van Den Haag, hoe minder landelijke aandacht er is, maar ik vind dat wel leuk, want eigenlijk vertel je dus het tegenovergestelde.

00:03:18
Eric: Ja, klopt, nou, dat is natuurlijk wel object gevoelig, hè, dat is zeker. We hebben ook 2017 een spookrijder incident gehad, waar een een buitenlandse autorijder met 170 in tegengestelde richting de tunnel doorreed en een frontale aanrijding kreeg net buiten de tunnel, met een dodelijke afloop. Nou, dat heeft ook gigantische impact gehad en dan wordt gekeken van: Hoe veilig is dat? Hadden we dat kunnen voorkomen, etcetera?

00:03:50
Carlijn: Wat heftig joh!

00:03:50
Eric: Ja, zeker zeker, ja, maar dat maakt dat tunnels toch wel in de aandacht zijn.

00:03:59
Carlijn: Nou, voor zo'n gemeente is dat volgens mij ook best wel spannend, want zo'n tunnel is een special. Ik bedoel, daar heb je er niet heel veel van in je portefeuille, meestal.

00:04:07
Eric: Nee, nee, dat klopt, kijk, Rijkswaterstaat heeft er inderdaad een heleboel. Dat wil niet zeggen dat wij dan ook de specialisten zijn, maar we hebben wel meer expertise dan de gemeente. En dat was voor de gemeente in het begin ook wel lastig, want dan kwam de grote Rijkswaterstaat op visite en voor de gemeente was het eigenlijk de eerste tunnel waarvoor zij onderhoud ging doen. Voor hen was het allemaal nieuw en spannend ook. Maar we hebben ook best wel geïnvesteerd in de samenwerking en dat heeft geleid tot een goede klik en een stukje draagvlak en begrip. En op het moment dat je nu met een tegenvaller komt, dan begrijpen ze ook waarom dat zo is.

00:04:49
Carlijn: Ja, omdat ze nu gewoon de historie van het project heel goed kennen en meegenomen zijn in alle afwegingen en keuzes die je hebt gemaakt.

00:04:55
Eric: Ja, zeker.

00:04:56
Carlijn: Je zei dat je begon met een issueanalyse en een stakeholderanalyse, maar wat zijn nou omgevingsissues waar je tegenaan liep in dit project? Ik bedoel, volgens mij lijkt die vrij obvious, maar toch.

00:05:05
Eric: Nou ja, de omgevingsanalyse was met name de gevoeligheid vanuit de politiek, de relatie vanuit het verleden, maar ook een stukje bereikbaarheid. Roermond heeft natuurlijk met de outlet gigantisch veel bezoekersstromen dagelijks. Op de Efteling en Amsterdam na, de grootste van Nederland.

00:05:31
Carlijn: Dat wist ik niet.

00:05:32
Eric: Nee, dus heel veel oosterburen natuurlijk. Maar er is dus heel veel verkeer op die weg en de A73 is daar wel een belangrijke bereikbaarheidsader naast de industrie natuurlijk. Dus dat maakt het gevoelig en dat kwam ook terug in onze speerpunten. We wilden een goede relatie opbouwen en we wilden de bereikbaarheid van de omgeving houden, garanderen, en daar daar hebben we op ingestoken, ja.

00:06:02
Carlijn: Ja, dus dat eerste, die goede relatie houden, dat heb je gedaan door vijf jaar lang elke maand met elkaar samen te komen en het project door te spreken.

00:06:10
Eric: Bij wijze van spreken, ja.

00:06:11
Carlijn: Ja, ja, oké, en zijn er nog meer dingen geweest die je daar echt specifiek voor hebt gedaan? Of kunnen we inzoomen op de bereikbaarheid en wat je daarvoor hebt gedaan?

00:06:19
Eric: Nou, we hebben voor die samenwerking natuurlijk een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met de gemeente. We hebben de gemeente - samen met de veiligheidsregio en ook de provincie - laten meebeslissen over de uitvoeringsvarianten. Daarmee hebben we ze ook mede onderdeel laten worden van een keuze.

00:06:41
Carlijn: Was dat nog spannend trouwens om dat stukje verantwoordelijkheid uit handen te geven?

00:06:45
Eric: Ja en nee. Weet je, de grootste tegenstander of de moeilijkste partij aan de voorkant laten meedenken over de de dilemma's die hebt en dan ook laten meebeslissen, dat levert op het einde alleen maar heel veel profijt op, omdat die het er dan mee eens is en begrijpt waarom we bepaalde keuzes maken. De gemeente wilde graag altijd de tunnel openhouden en ook voor twee richtingen, dus altijd dat in één buis tegen zelf verkeer was. Dat was voor de gemeente een hele belangrijke eis, maar we hebben dat laten onderzoeken en eigenlijk is die variant voor de gemeente ook duidelijk afgeschreven, mede ook op advies van de veiligheidsregio. Want als je tegengesteld verkeer in de tunnelbuis hebt, heb je een groter risico met frontale aanrijdingen. Ik zeg het nu heel kort, maar het is een heel traject aan de voorkant. Maar daarmee hebben we wel de gemeente serieus genomen en begrijpen ze de keuzes en staan ze erachter. Dan krijgen we daar nu geen vragen meer over.

00:07:53
Carlijn: En dat is iets, denk ik, wat je in ieder project altijd kan doen. Dus je hebt een tegenstander en heeft een ander standpunt. Neem diegene goed mee.

00:08:02
Eric: En neem diegene serieus.

00:08:03
Carlijn: En neem die serieus, ja. Ja, dat is denk ik ook echt heel erg belangrijk.

00:08:06
Eric: Ja, zeker, ja.

00:08:08
Carlijn: En dat als er dan uiteindelijk een andere weg wordt ingestoken, dat ze dan ook begrijpen waarom die andere weg wordt ingestoken. Maar kijk ook echt wel serieus naar de mening en de ideeën van je tegenstander. Ja, tegenstander, dat klinkt ook weer zo stom, want jullie zijn allebei overheden, maar van je stakeholders.

00:08:23
Eric: Kritische stakeholders.

00:08:24
Carlijn: Ja. Even een heel erg zijsprongetje, maar ik heb in het bestuur van een hockeyvereniging gezeten en daar was ook altijd een ALV en daar hadden we ook tegenstanders, of naja, de mondige mensen die het beter wisten. Maar vaak was dat teken van betrokkenheid en als ik die mensen goed meenam, dan werden dat uiteindelijk de meest waardevolle vrijwilligers, want dat waren mensen met ideeën en ook hard voor de zaak. Nou, dat kun je eigenlijk volgens mij net zo goed één op één vertalen naar het werk als omgevingsmanager.

00:08:51
Eric: Ja, klopt.

00:08:52
Carlijn: Hé, en dan bereikbaarheid.

00:08:54
Eric: Ja.

00:08:54
Carlijn: Want volgens mij heb je daar ook best wel veel voor gedaan om dat issue te tackelen.

00:08:59
Eric: Ja, inderdaad. We hebben natuurlijk wel diverse varianten bedacht qua uitvoering. We hebben ook een herkomst bestemmingsonderzoek gedaan waarmee we hebben gekeken: Wie zit er nou op die A73 en waar gaat die naartoe? En dan wordt het duidelijk dat natuurlijk een aantal industrieterreinen gigantische druk bezocht zijn - de outlet natuurlijk, dat is een hele hotspot. Toen we wisten wie op die weg zat, wisten we ook welke mensen we moesten benaderen en bereiken. En eigenlijk is daar de netwerkaanpak naar voren gekomen. Mijn beeld was altijd: We moeten zo veel mogelijk mensen benaderen, niet alleen bedrijven, maar ook de werkgevers, de werknemers, maar ook de mensen thuis. Je wilt eigenlijk de boodschap van zes weken hinder - want we gaan zes weken dicht - zo breed mogelijk verspreiden, zodat mensen kunnen anticiperen erop. Als je aan de voorkant vertelt wat we gaan doen, welke hinder het gaat zijn en welke alternatieve mogelijkheden er zijn om de hinder anders op te lossen of in te vullen ja, dat geeft de mensen aan de voorkant wel een keuze. En dat is hier aan de achterkant ook wel gebleken. We hebben bedrijven geïnformeerd, met bedrijven contactdagen gehad.

00:10:25
Carlijn: Hoe heb je dat geregeld? Via VNO-NCW? Of heb je gewoon zelf bedrijven aangeschreven?

00:10:29
Eric: Nee, we hebben een entiteit, dat was Roermond Bereikbaar. Inmiddels is dat Limburg Midden Bereikbaar. Die heeft ons daar wel geholpen. We hebben hen die opdracht gegeven om een stukje communicatie te doen, maar ook om een stukje mobiliteitsmanagement te doen en een klein stukje verkeersmanagement te doen.

00:10:44
Carlijn: Is dat een samenwerkingsplatform tussen gemeenten?

00:10:47
Eric: Ja, ja, inderdaad. Zij hebben dus bijeenkomsten georganiseerd. Zij hebben bedrijven uitgenodigd. Ze hebben ook een hele grote database van contacten van bedrijven gekocht. En we zijn hen eigenlijk, ja, het klinkt negatief, maar min of meer gaan stalken met nieuwsbrieven met informatie over het project, met een voorwaarschuwing van: Jongens, we gaan hinderen. Maar ook met: Kom met ons in gesprek. We hebben mogelijk alternatieven. Kom naar de informatieavond. Heb je vragen? Stel ze!

00:11:22
Carlijn: Kwam daar veel feedback op?

00:11:23
Eric: Jazeker, in totaal zijn er volgens mij 250 bedrijven op die informatiebijeenkomsten geweest.

00:11:30
Carlijn: Dat is echt wel heel netjes.

00:11:31
Eric: Ja, het waren ook wel vier of vijf bijeenkomsten, dus het is wel versnipperd, maar er zijn zeker veel bedrijven geweest. En het mooie vind ik dan achteraf dat de krant, de Limburger, een nieuwsartikel had gewijd aan de benadeelde ondernemers in de omgeving en die hadden dan gevraagd van: Nou, en hoe gaat het nou? En dan had eigenlijk elke geïnterviewde ondernemer hetzelfde verhaal, maar één ondernemer die komt dan in de kranten staat, die zegt dan van: Nou weet je, ja, we gaan verlies leiden, want we moeten onze aanrijtijden aanpassen en we willen buiten de spits rijden en we moeten langere dagen maken en we moeten daar logistiek wel het één of ander voor aanpassen. Maar, zegt die, we zijn wel heel tijdig geïnformeerd door Rijkswaterstaat, we zijn goed geholpen, er is maatwerk verricht, er zijn zelfs factsheets geproduceerd in tien talen.

00:12:30
Carlijn: Tien talen?!

00:12:31
Eric: Tien talen, ja, zodat we die aan de vrachtwagenchauffeurs konden geven. En hij geeft eigenlijk alleen maar complimenten over hoe goed ze daarmee geholpen zijn. En als sneertje zei die: Daar kunnen de Duitsers nog wel wat van leren.

00:12:48
Carlijn: Haha, oh geweldig!

00:12:48
Eric: Wel lachen!

00:12:50
Carlijn: Ja, zelfs mijn zoon zou zeggen: Ik zou dat wel heel "satisfying" vinden als ik dat zo terug zou krijgen.

00:12:55
Eric: Ja, dat is het ook. Het was ook gewoon een heel objectief artikel, buiten Rijkswaterstaat om. De journalisten gingen met allemaal bedrijven praten en opeens kreeg je dat artikel in de krant te lezen.

00:13:08
Carlijn: Dus je had het niet van tevoren ingezien?

00:13:09
Eric: Nee, nee, ik was niet betrokken, en de journalist zei ook van: Nou ja, complimenten over hoe jullie het hebben gedaan, want ik krijg overal te horen dat het goed is gedaan.

00:13:19
Carlijn: Wat gaaf.

00:13:19
Eric: Ja, dat is zeker gaaf, ja.

00:13:21
Carlijn: Het klinkt alsof jullie ook echt samen met Midden-Limburg Bereikbaar in de schoenen van de ondernemers zijn gaan staan om te kijken van: Goh, als ik nou ondernemer zou zijn, wat zou ik dan nodig hebben om hier goed mee om te gaan?

00:13:33
Eric: Dat klopt. Het leuke was ook, wij hadden een actie en dat is achteraf een megahit geworden, publicitair gezien. In het begin dacht ik van: ja, weet je, we geven een paar fietsen weg, maar dat was zo'n hit. Dat kwam mede ook door die bedrijvenmakelaars die bij de bedrijven kwamen, die daar contacten hadden van: Luister, jullie werknemers willen graag dat jullie met de fiets gaan in plaats van de auto. Morgen gaan die fietsen online, daar kun je je op inschrijven en dan heb je een gratis e-bike ter beschikking om dat eens te leren en te ervaren. Binnen zes uur waren al die 100 e-bikes die we hadden weg.

00:14:13
Carlijn: Oh, wat nice.

00:14:15
Eric: Dat was gewoon echt van: Huh, wat gebeurde ons hier? Wij dachten van, nou, we doen een leuke geste, maar dat was gewoon een hit geworden. Een week later hebben we nog 100 e-bikes de wereld in geholpen en weer binnen één dag waren ze allemaal op. En dat vond ik wel een leermoment. Als je ludieke acties hebt, die zijn nieuwswaardig. Ook de NOS is daar langsgekomen bij de uitgiftepunten. Er was heel veel positieve feedback van: Nou oké, ze helpen ook, ze denken mee en ze hebben ook een alternatief. Los van dat dat misschien niet voor iedereen bruikbaar is, maar Rijkswaterstaat laat wel zien dat ze meedenken in de alternatieve oplossingen. Eigenlijk was dat niet aan de voorkant bedacht, maar dat heeft heel veel positieve pers gegeven, inderdaad.

00:15:11
Carlijn: Ja, leuk. Maakt het dan nog uit dat we een periode van corona hebben gehad? Ja, je hebt natuurlijk niet echt een referentiesituatie, omdat je het project maar één keer hebt kunnen doen, maar mensen zijn wel makkelijker gewend - heb ik het idee - om om te schakelen en daar win je volgens mij ook heel veel mee.

00:15:28
Eric: Ja, zeker, thuiswerken is eigenlijk het beste advies en dat heb ik ook altijd gezegd van: Luister, jongens, we komen uit een corona tijdperk. Stimuleer je medewerkers - richting bedrijven, maar ook in de kranten - of thuiswerken mogelijk en denk na voordat je de weg op gaat. En als je toch de weg op moet gaan, kies dan een juist tijdstip, dat je buiten de spits kan gaan. En allemaal met de gedachten en de bedoeling dat de mensen die op de weg moeten zijn - of het nu de hulpdiensten zijn, of de mensen in de zorg of in het ziekenhuis - die wel in de spits moeten rijden, dat die kunnen doorrijden.

00:16:07
Carlijn: Hé, en ja, de tijd gaat weer snel. We komen alweer richting het einde van de podcast bijna. Maar als je nog tips hebt voor andere omgevingsmanagers of als je iets ter inspiratie mee zou mogen geven, wat zou dat dan zijn?

00:16:19
Eric: Wat ik gemerkt heb, is: Communiceer niet alleen met jouw doelgroep, maar communiceer veel breder. Het leuke was dat wij spreektijd hebben ingekocht en ook gevraagd hebben bij Omroep Limburg. Nou ja, naar de regionale omroepen kijken meestal ietwat oudere mensen die niet meer in de auto zitten.

00:16:44
Carlijn: Dat zijn niet de spits-tijgers.

00:16:45
Eric: Dat zijn niet de spits-tijgers, nee, die hebben bereikt via de radiocommercials op de radio of via social advertising. Maar doordat je heel breed communiceert is het wel een item geworden op het verjaardagsfeestje van een kleinkind en dan weet iedereen ervan. En de ene krijgt het via een advertorial, de ander via een nieuwsbEricht in de krant, de andere via de televisie of de radio. Dat maakte dat je echt onder een steen geleefd moest hebben, wilde je niet weten dat de tunnels zes weken dicht gingen in de zomervakantie, afgelopen periode. En ja, als je dan op heel veel manieren communiceert dan maakt dat dat mensen er bewust van zijn en dat ze er ook rekening mee kunnen houden. Als leerpunt zou ik wel meegeven: We hebben de werkzaamheden gepland - en dat is niet alleen vanuit omgevingsmanagement, maar ook vanuit de organisatie - vanuit een happy flow. En je hebt altijd wel tegenvallers waarom het niet goed gaat. En zeker vanuit de realisatie komt dan dat je last-minute nog een extra slot aanvraag moet aanvragen, een extra hindervenster moet aanvragen. Die last-minute dingetjes die vallen nooit zo lekker.

00:18:01
Carlijn: Nee, totaal niet, nee, nee. Dat is echt het eerste dat ik leerde in de aannemerij: Communiceer “Holy Hell”, zodat je minder klachten krijgt tijdens de uitvoering en dat het op het moment suprême eigenlijk liever meevalt dan tegenvalt.

00:18:14
Eric: Juist, inderdaad. Bij de A73 hebben we gepland vanuit de happy flow en er zijn wat tegenvallers waardoor we tot toch met een nieuwe aanvraag moesten komen. We zijn onlangs bezig met de Vlaketunnel. Daar hebben we iets meer ruimte gepland. Als het allemaal goed blijft gaan, hè, is het altijd beter om te zeggen van: We kunnen een paar uur eerder open of een halve dag, in plaats van dat je zegt van: Shit, we moeten nog wat langer dicht. Dus dat is wel een leermoment. Beter communiceren dat je dat je hinder gaat veroorzaken en dat je achteraf iets terug kan geven, dan dat je aan de voorkant een rooskleurig verhaal gaat vertellen en achteraf zegt van: Shit, het valt tegen, we moeten toch nog een keertje terugkomen.

00:19:00
Carlijn: Ja, nou, dat lijkt me een hele goede les.

00:19:03
Eric: Ja, oké.

00:19:04
Carlijn: Ik wil je graag bedanken voor je verhaal, Eric, super leuk om te horen.

00:19:08
Eric: Graag gedaan. Ik vond het ook leuk.

00:19:10Carlijn: En voor de luisteraars, bedankt voor het luisteren en tot de volgende maand.