Blankenburgtunnel: van idee tot realisatie

Soms pakken plannen uit zoals je had verwacht en soms loopt het totaal anders in projecten. Marlies Langbroek heeft het omgevingsmanagement uitgevoerd voor de Blankenburgtunnel in de planvormingsfase. Na een paar jaar is ze teruggekomen om ook het omgevingsmanagement in de realisatiefase te begeleiden. In deze aflevering vertelt ze over het verloop van het project: wat pakte uit hoe ze het van tevoren had ingeschat en waar liep het in de praktijk toch anders?

‍

‍

Transcript aflevering

Carlijn: Welkom bij een nieuwe aflevering van Omgevingsmanagement, de podcast. Mijn naam is Carlijn Bergshoeff en mijn gast van vandaag is Marlies Langbroek. Welkom, Marlies.

Marlies: Dank je wel, Carlijn. Ontzettend leuk om vandaag hier bij jou te zijn.

Carlijn: Ja, goed om te horen. Wil je wat meer vertellen over jezelf?

Marlies: Jazeker. Ja, ik ben Marlies dus. Ik werk als omgevingsmanager voor het project "Blankenburgverbinding". Waarschijnlijk niet voor iedereen bekend, maar dat is een nieuwe snelwegverbinding tussen de A15 bij de Maasvlakte en de Europoort bij Rozenburg, als klein dorp, die straks de A20 tussen Vlaardingen en Maassluis met elkaar gaat verbinden.

Carlijn: Mooi, en vanuit welke organisatie doe je dat?

Marlies: Ik werk voor mezelf. Ik ben zelfstandig adviseur en Rijkswaterstaat huurt mij in om samen met hen en ook met de bouwcombinatie dit project te doen.

Carlijn: En voor hoe lang doe je dat al?

Marlies: Heel lang. Ik ben begonnen in 2019, in de planvorming bij dit project. Ik ben er wel een paar jaar even tussenuit geweest. Toen heb ik voor het havenbedrijf Rotterdam gewerkt en ik ben nu sinds twee jaar weer betrokken bij het project, nu in de realisatiefase.

Carlijn: Ja, we hadden het er eigenlijk al even over in de voorbereiding, want ik vind dat juist wel een leuke invalshoek voor deze podcast: "man plans and God laughs". Je hebt dus in de voorbereiding dit project begeleid. Nou, dan maak je plannen, dan heb je ideeën en dan heb je een beeld van welke kant dingen opgaan. Dan ga je weg en dan kom je daarna terug. En ik denk dat sommige dingen dan precies zo zijn uitgepakt zoals je van tevoren had bedacht en sommige dingen die zijn totaal anders gelopen of dat je dan toch in de uitvoering tegen dingen aanloopt die je gewoon echt niet had kunnen voorzien van tevoren. En daar wil ik graag met jou op inzoomen. Zou je een voorbeeld kunnen geven van iets wat je zo had gepland en waarvan fans van the A-team zouden zeggen: I love it when a plan comes together? Heb je daar een leuk voorbeeld van?

Marlies: Ja. In de voorfase hebben we met stakeholders eigenlijk allemaal afspraken gemaakt. Dus bijvoorbeeld met de gemeente Maassluis, met de gemeente Rotterdam en het havenbedrijf. Dat leg je allemaal vast in bestuursovereenkomsten en uitvoeringovereenkomsten. Één van de afspraken die we bijvoorbeeld met Vlaardingen hadden gemaakt, is dat de lint tussen Maassluis en Vlaardingen, die de Zuidbuurt heet, niet afgesloten zou worden tijdens het werk. En ja, nu merk je in de realisatie dat als je zulke "niet of nooit" afspraken maakt, dat het toch in de realisatie best wel ingewikkeld is om dat gestand te doen.

Carlijn: En waar loop je dan bijvoorbeeld tegenaan?

Marlies: Nou ja, in dit geval dreigt er wat vertraging te komen met de Holland tunnel. Dat is de landtunnel die in ons tracé zit. En door de Zuidbuurt wél voor enkele weken - of in dit geval tien weken - af te sluiten, zou het mogelijk zijn om die vertraging te minimaliseren of eigenlijk niet te hebben. En we zijn in dat geval toch ook met de gemeente, maar ook met de ondernemers aan de Zuidbuurt - er zitten best wel veel ondernemers: een golfbaan, een landwinkel, een evenementenbedrijf en een manage bijvoorbeeld - in gesprek gegaan van: Ja, we hebben dat met elkaar afgesproken in het verleden en we willen dat ook zoveel mogelijk respecteren, maar zou het toch eventueel mogelijk zijn om dit met elkaar te doen, om deze afsluiting te hebben? En uiteindelijk zijn we tot die afspraken kunnen komen doordat we een campagne hebben ontwikkeld, ook voor de ondernemers. Omdat die zorg hadden over hun bereikbaarheid en zichtbaarheid hebben we een campagne ontwikkeld om hen wat extra in de spotlights te zetten. Daarbij moet je denken aan dat we met de bouwers samen een fotoreportage hebben gemaakt waarin ze één van de producten van de ondernemers hebben aangeprezen. Dus bijvoorbeeld voor één van de bouwers met een golfclub die daar zit een "ik oefen mijn swing bij de golfbaan" en "ik koop mijn lokale lekkers bij de landwinkel" en zo hebben we er elf gemaakt en die hebben we ook op grote doeken langs de Zuidbuurt geplaatst. En uiteindelijk was het ook het idee om het met een mooi evenement af te sluiten rond de kerst, want echt voor de kerst ging alles weer open, maar toen hadden natuurlijk corona en de lockdown, dus kon het niet doorgaan. We hebben wel nog een alternatief bedacht. We hebben een heel groot verlicht hert daar geplaatst op het bouwterrein en aan alle bewoners, maar ook de ondernemers, hebben we lichtjes uitgedeeld die ze in hun tuin konden ophangen om toch een mooie sfeer te bieden aan de Zuidbuurt.

Carlijn: Ik vind echt een superleuk verhaal. Dat hebben jullie dan wel heel erg creatief opgelost.

Marlies: Ja, ik vind dat heel belangrijk om daar naar te kijken. Hé, je loopt tegen iets aan en kun je dan dus op een creatieve manier - maar ook door goed te luisteren naar: Waar zit de zorg van een bewoner of ondernemer of een organisatie? - wat daarop verzinnen? Om zo die zorg eventueel weg te nemen of toch tot een andere oplossing te komen waarin je eigenlijk een soort "één en één is drie" maakt.

Carlijn: Ja, volgens mij is dat überhaupt wel de basis van het omgevingsmanagement. Maar welke reacties heb je daar op gehad vanuit de ondernemers en vanuit de omwonenden toen je dit zo uitgerold hebt?

Marlies: Nou in het begin is dat natuurlijk een beetje scepsis, toch aan het idee wennen, maar uiteindelijk heel veel enthousiasme en ook een betere relatie, doordat we best wel veel met de ondernemers ook om tafel hebben gezeten. Ja, je ontmoet elkaar toch weer en je leert elkaar ook weer beter kennen. En ik denk dat het ook voor hun belangrijk is dat wij ook maar gewoon mensen zijn die ons best doen. En niet "de verre overheid". Dus je kan op die manier veel dichter bij elkaar komen.

Carlijn: Ik denk trouwens dat dat sowieso de pré is van een omgevingsmanager. Voorheen in de donkere wereld, zonder omgevingsmanagers, was het inderdaad: de overheid was op afstand, de aannemer was op afstand. Het kwam daardoor denk ik wel veel bedreigender over op mensen. En nu, ik bedoel als ze zo'n hele campagne met jou hebben gedaan, dan weten ze gewoon: Oh, daar zit Marlies. Ik bel Marlies eventjes. En dat is denk ik een stuk minder eng of spannend dan: We gaan eens even een mail sturen naar het algemene e-mailadres van Rijkswaterstaat en we moeten maar zien waar het allemaal binnenkomt.

Marlies: Precies dat is het. Dus je maakt echt dat persoonlijke contact dat gewoon ontzettend belangrijk is in dit soort werk. Zeker met werk wat zoveel impact heeft op de omgeving. We bouwen toch een aantal jaren heel intensief. We bouwen twee tunnels, één dus op het land en één onder 't Scheur, de nieuwe Waterweg zeg maar, door. En ja, dat gaat niet zonder enige vorm van hinder.

Carlijn: Nou, daar kan ik me alles bij voorstellen, natuurlijk. En ik zit nog even te denken, dit is dan een voorbeeld waarvan je een plan had gemaakt, je had er dus van tevoren goed over nagedacht en in de praktijk pakte het dan toch anders uit. Heb je ook een voorbeeld van een plan waar je van tevoren ook écht goed over had nagedacht en wat gewoon ook lekker uitpakt in de realisatie?

Marlies: Ja, een belangrijke element bij het project is het kwaliteitsprogramma. Het heet nu kwaliteitsprogramma Nieuw Waterland. Dat zijn gebiedsversterkende projecten rondom het project. In de planvormingsfase is uiteindelijk vanuit het Rijk 25 miljoen beschikbaar gesteld om dit soort projecten straks te gaan realiseren. Met de regio partijen is daar intensief aan gewerkt en een voorstel uit gerold, maar uiteindelijk hebben de regio partijen daar ook 25 miljoen samen aan bijgelegd, waardoor die pot nu dus 50 miljoen was, heel erg groot. Dat programma is dus echt gezamenlijk ontwikkeld. En dat wordt nu ook ten uitvoer gebracht. Natuurlijk kennen deze projecten ook wel hier en daar hiccups, zo gaat het nu eenmaal ook in een realisatie proces. Maar daar komen toch steeds de partijen bij elkaar van: Hoe kunnen we het met elkaar dan vlot trekken? En hoe kunnen we het met elkaar toch aanpakken? Zodat de doelstellingen die we daarmee hadden, dus het gebied rondom de weg versterken, nog steeds gehaald worden.

Carlijn: En wat zijn dan bijvoorbeeld projecten waar ik aan moet denken? Wat gebeurt er dan allemaal in dit gebiedsproject?

Marlies: Nou bijvoorbeeld, aan de Vlaardingse kant is er een project. Je hebt aan de oostkant van de weg en de westkant van Vlaardingen de Krabbenplas en het Krabbenpark. Nou, die krijgen een hele transformatie om het aantrekkelijker te maken voor recreanten en ook om daar evenementen te organiseren. En aan de kant van Rozenburg daar ligt de dijkring, ook om Rozenburg te beschermen tegen het water. Er zit een rare knik in op dit moment en die wordt rechtgetrokken zodat er ook meer parkruimte aan die kant ontstaat, zodat daar ook prettiger verbleven kan worden. Rozenburg ligt behoorlijk ingeklemd tussen de havenactiviteiten. We noemen het ook wel de groene parel in dat gebied. En ja, dat wordt op deze manier toch een stukje mooier gemaakt.

Carlijn: Ja, mooi. Als ik het hoor, dan doet het me eigenlijk ook een beetje denken aan het IODS programma, integrale ontwikkeling Delft-Schiedam, waarbij eigenlijk is gezegd van: Oké A4 Delft-Schiedam, als we dat doen, dan doen we ook al die projecten eromheen, zodat de pijn voor de tegenstanders eigenlijk wat minder wordt. Maar als ik het zo hoor, is diezelfde gedachte ook toegepast bij dit project.

Marlies: Dat klopt. We zaten eigenlijk net achter de A4 Delft-Schiedam aan, dus toen dat project gerealiseerd werd, toen zaten we in de planvormingsfase. Ja, je haalt altijd goede dingen van andere projecten, daar moet je van leren en die moet je ook meenemen, vind ik, ook in toekomstige projecten. Je hoeft niet altijd het wiel opnieuw uit te vinden, alleen is het wel maatwerk en ja, ieder project is anders, dus je geeft er misschien op een iets andere manier invulling aan. Dus we zeggen ook: Het project is meer dan alleen maar de snelweg. Het gaat juist ook om de weg in het gebied en om dat ook te versterken.

Carlijn: Ja, mooi, mooie gedachte. En waar ik dan ook altijd wel van smul, dat zijn de verhalen met de bewoners die je allemaal meemaakt. Is er nou één bewoner of één stakeholder of een organisatie waarvan je nou echt wat hebt geleerd in dit project?

Marlies: Ja, wel meerdere, denk ik. Nou ja, misschien wel een mooi voorbeeld vlakbij de Maasdeltatunnel. Dat is de watertunnel, zal ik maar zeggen. Er zit daar een caravanstalling die wordt gerund door een familie en wat ik daar wel van heb geleerd is dat je ook als stakeholder ondernemend kunt zijn. Dus dat je dit als een kans ziet om eventueel jouw bedrijfsactiviteiten ook van een impuls te voorzien.

Carlijn: Oh geweldig, dat zijn échte ondernemers.

Marlies: Zeker. En ik wil niet zeggen dat dat dan allemaal makkelijk is, want we werken echt heel dichtbij, dus de impact is ook echt wel heel groot. Maar ja, je ziet toch wel door het goede contact met elkaar, als er dingen tegenzitten dan kun je dat dus wel met elkaar bespreken. En dan kijk je welke oplossingen er zijn. Het zijn soms hele kleine dingen, zoals het wegvallen van het WiFi signaal, bijvoorbeeld nu op dit moment. Ja, dan moet je dat toch ook met elkaar oplossen.

Carlijn: En dan bellen ze jou van: Goh, Marlies, m'n WiFi doet het niet meer? Of hoe zie ik dat dan voor me?

Marlies: Nou, dat had gekund. Dit is door een collega opgepakt, maar ja, dat kan. Maar dit gaat over een caravanstalling en die zit aan een dijkweg waar de weg naar beneden best wel steil was. Dat was ook al wel in de planvormingsfase en toen hebben we een alternatieve oplossing bedacht die veiliger was - misschien wel wat meer ruimte innam - maar uiteindelijk, ja, denk ik dat we voor iedereen een win-win hebben gemaakt. Dus ja, dat behaal je alleen door met elkaar echt dat gesprek aan te gaan en ook te luisteren van: Waar zit iemands behoefte? En uiteindelijk wil je ook kijken: Heb je die drive ook, waarmee je die behoefte - wat dan een concrete oplossing is - ook kunt realiseren? En daar heb je natuurlijk ook het hele project bij nodig. Wij zijn natuurlijk het omgevingsteam, maar uiteindelijk doe je het samen met je collega's uit het technisch team en met contract. Ik merk daarbij, als je kijkt naar omgevingsmanagement en hoe je daartegenaan kijkt, dat als dat breder in het team wordt gedragen, dan helpt dat in dit soort situaties om tot een oplossing te komen.

Carlijn: Ja, daar kan ik maar al te goed over meepraten inderdaad. Ons werk wordt gewoon makkelijker als je werkt in een team dat wel ook een bepaalde sensitiviteit heeft voor omgevingsmanagement. Dus ik denk ook - ja, ik heb een hekel aan managementtermen en van buiten naar binnen halen - maar als binnen toch ook een beetje openstaat voor buiten, dan heb je ook weer meer te nemen naar buiten toe. Ja, dat herken ik, ja.

Marlies: Ja, je kunt er heel contract-technisch in zitten: "Dit is niet van ons", bijvoorbeeld, "dus daar gaan we dan ook niks mee doen". Maar ja, je kunt ook over je eigen schaduw heen kijken en het kan juist ook op andere vlakken weer wat opleveren. We zeggen altijd: Je komt elkaar altijd weer tegen, er is altijd een volgende ronde. Dus zo pakken we eigenlijk de verschillende onderwerpen ook wel aan.

Carlijn: Ja, leuk, klinkt goed. Waar ik graag mee wil eindigen, dat is jouw tip voor collega omgevingsmanagers. Heb je er eentje?

Marlies: Zeker. Wat ik heel belangrijk vind: wees jezelf, ja, sta open voor de ander, ook al is het soms heel moeilijk, ook als mensen bijvoorbeeld heel boos zijn. Uiteindelijk zitten er achter die emotie ook echt bepaalde behoeftes. Probeer daarin ook de rust te bewaren om uiteindelijk dat gesprek te voeren en neem daar ook de tijd voor. Neem echt de tijd om die relatie te bouwen. Uiteindelijk zit daar denk ik echt de sleutel in de samenwerking. Ik denk dat we dat ook in begin hier hebben willen doen, van: Het gaat niet alleen om "Wij willen een nieuwe weg". Natuurlijk, het idee was: Er komt een nieuwe weg. Maar als die er komt, hoe doen we dat dan met elkaar en hoe passen we die dan zo goed mogelijk in? En ja, dat wens ik iedereen toe, om op die manier naar zo'n project te kijken.

Carlijn: Nou, mooie afsluitende woorden, Marlies. Ik wil je heel graag bedanken voor je verhaal. Superleuk om te horen. Dank je wel.

Marlies: Heel graag gedaan, ontzettend leuk om dit met jou samen gedaan te hebben.

‍